Ben jij perfectionistisch? Dat kan goed van pas komen in je werk, maar het kan je ook in de weg zitten. Wanneer ben je te perfectionistisch? We bespreken welke verschillende vormen van perfectionisme er zijn en hoe je er het beste mee kunt omgaan.
Inhoudsopgave
Wat betekent perfectionistisch?
Perfectionisme is het streven naar perfectie. Perfectionisten stellen hoge eisen aan hun eigen prestaties, hun levensstijl en de kwaliteit van hun werk.
Er zijn verschillende vormen van perfectionisme.
Je kunt bijvoorbeeld hoge verwachtingen hebben van de mensen om je heen, maar meestal zijn perfectionisten streng voor zichzelf.
Op zichzelf is het een goede eigenschap, omdat je er een harde werker van wordt en veel oog voor detail hebt.
Je zult niet snel half werk aanleveren, daarom willen werkgevers je graag hebben.
Het kan echter ook doorslaan en averechts gaan werken.
Dan spreken we van ongezond perfectionisme.
Expert advies
Wanneer ben je perfectionistisch?
Een perfectionist is iemand die streeft naar volledige perfectie. Dit betekent dat je niet alleen goed wil presteren, maar ook absoluut geen fouten wil maken. Je streeft daarnaast constant naar het verbeteren van jezelf.
Wat zijn belangrijke kenmerken of symptomen van een perfectionist?
- Hoge normen: Perfectionisten stellen hoge eisen aan zichzelf en anderen. Zij zijn nooit tevreden met middelmatigheid en streven altijd naar uitmuntendheid.
- Aandacht voor detail: Perfectionisten zijn extreem detail-georiënteerd. Ze merken elke kleine imperfectie en fout op en streven er altijd naar om deze te verbeteren. Dit kan weleens doorslaan in de verkeerde richting. In het slechtste geval kun je de hoofdlijnen uit het oog verliezen.
- Nooit goed genoeg: Hoe hard ze ook hun best doen, perfectionisten hebben altijd het gevoel dat ze tekortschieten ten opzichte van hun hoge normen. Ze zijn nooit tevreden met wat ze bereikt hebben en denken altijd dat ze het beter hadden kunnen doen.
Soorten perfectionisme
Er zijn veel verschillende soorten perfectionisme. We noemen hieronder een veelvoorkomende indeling.
1. Zelf-georiënteerd perfectionisme
Bij dit type perfectionisme gaat het erom hoge eisen aan zichzelf te stellen en er vervolgens naar te streven aan die eisen te voldoen. Het kan leiden tot gevoelens van teleurstelling en frustratie als je niet aan je eigen verwachtingen voldoet.
Bijvoorbeeld:
- Jouw grootste criticus ben jezelf
- Je werkt vaak over (workaholic)
- Eerder gedaan werk is nooit goed genoeg
2. Ander-georiënteerd perfectionisme
Deze soort houdt in dat je hoge eisen stelt aan anderen en hen vervolgens aan die eisen houdt. Het kan leiden tot gevoelens van boosheid en wrok als anderen niet aan je verwachtingen voldoen.
Bijvoorbeeld:
- Je raakt snel geïrriteerd door kleine zaken
- Je vindt anderen al snel lui
- Je werkt niet graag samen met anderen omdat ze niet goed genoeg hun werk doen
3. Sociaal perfectionisme
Dit type perfectionisme treedt op als je de behoefte voelt om perfect te zijn in sociale situaties. Het kan leiden tot angst en sociale vermijding.
Bijvoorbeeld:
- Je moet er altijd perfect uit zien voordat je de deur uitgaat
- Op een feestje wil jij de meest interessante persoon zijn
- Je vergelijkt je voortdurend met anderen en voelt je minderwaardig als je niet kunt meekomen
4. Multi-dimensioneel perfectionisme
Multi-dimensioneel perfectionisme is een combinatie van bovengenoemde vormen. Het is een veel voorkomende vorm van perfectionisme en kan het meest schadelijk zijn. Multi-dimensioneel perfectionisme kan leiden tot alle negatieve gevolgen die met de andere vormen van perfectionisme gepaard gaan.
Is perfectionisme een competentie?
Over het algemeen wordt een klein beetje perfectionisme gezien als een kwaliteit.
Fouten kunnen grote gevolgen hebben, dus het is goed als medewerkers zelf streven naar zo goed mogelijke prestaties.
Het laat ook zien dat het je iets kan schelen of je goed werk levert.
Perfectionisme is een vorm van je eigen werk controleren, een belangrijke competentie.
Daarnaast hebben perfectionistische mensen weinig aansturing nodig, omdat ze zelf de motivatie voelen om resultaten te behalen.
Wat zijn de valkuilen van perfectionisme?
Teveel perfectionisme kan er gek genoeg voor zorgen dat je slechter presteert.
Wat zijn de belangrijkste valkuilen van perfectionisme?
- Bang om te falen of fouten te maken. Sommige mensen worden zo bang om iets niet goed te doen, dat ze werk gaan uitstellen of helemaal vermijden. Gezond perfectionisme slaat dan om naar faalangst.
- Bang te worden afgewezen. Perfectionisten zijn vaak bang niet meer geaccepteerd te worden. Ze zijn veel bezig met wat anderen van hen kunnen vinden. Het streven naar perfectie is een manier om jezelf te beschermen tegen kritiek, afwijzing en afkeuring.
- Alles-of-niets denken. Geloof dat je waardeloos bent wanneer de dingen die je bereikt hebt niet aan je perfecte maatstaf voldoen. Je kunt moeilijk zaken in perspectief zien. Er is een enorme focus op detail en zelfs het kleinste foutje zorgt ervoor dat alles waardeloos is.
- Denken dat anderen het makkelijker hebben. Andere mensen hebben veel meer zelfvertrouwen want ze maken minder fouten en hoeven niet zo hard te werken om succes te hebben. En dat terwijl jij zelf wel keihard moeten werken en het zelfs dan eigenlijk niet goed genoeg is.
- Heel veel moeten. Perfectionisten zijn altijd druk en moeten heel veel van zichzelf. Je hebt moeite met nee zeggen, je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel en je blijft maar doorgaan. Perfectionisme is niet voor niets een van de bekende oorzaken van een burn-out. Door het streven naar perfectie kan stress hoog oplopen tot het punt dat je overspannen raakt.
Gerelateerd
Wat is ongezond perfectionistisch?
Wie ongezond perfectionistisch is, kan niet omgaan met het idee om fouten te maken. Bovendien vind je al snel dat iets fout is, en je overschat de gevolgen van fouten. Anderen vinden vaak dat je onrealistisch bent en dingen te groot maakt.
Kenmerken van ongezond perfectionisme:
- Kan niet omgaan met tegenslag
- Negatieve gedachten over jezelf
- Slaapproblemen omdat je teveel piekert
- Je werk mee naar huis nemen, letterlijk en figuurlijk
- Overuren maken
- Lang blijven nadenken over wat je in het verleden beter had kunnen doen
- Deadlines uitstellen omdat je vindt dat je nog niet klaar bent
- Procrastineren
Ongezonde patronen herken je dus vooral aan een negatief zelfbeeld en obsessieve neigingen, waardoor het werk bijna op de achtergrond komt te staan.
Perfectionisme wordt dan een vorm van zelfsabotage. Ironisch genoeg zorgt dat ervoor dat perfectionisten slecht gaan presteren, waardoor ze nog hogere eisen aan zichzelf gaan stellen. Dit heet een vicieuze cirkel.
De gevolgen van ongezond perfectionisme
Wie vastzit in een vicieuze cirkel van ongezond perfectionisme, kan daar grote gevolgen van ondervinden.
Te streng zijn voor jezelf leidt ten eerste altijd tot stress. Langdurige werkstress heeft niet alleen effect op je geestelijke gezondheid, maar veroorzaakt ook fysieke klachten. Denk aan hoofdpijn en slecht slapen.
Dit zijn meer bekende gevolgen van ongezond perfectionisme:
Burn-out
Burn-outs worden niet alleen veroorzaakt door teveel werken, zoals vaak wordt gedacht. Er spelen meer factoren mee, waaronder perfectionisme.
Dit zijn de redenen waarom perfectionisten gevoeliger zijn voor burn-out:
- Stellen te hoge eisen aan zichzelf, zodat ze nooit kunnen rusten
- Voelen zich sneller verantwoordelijk voor alles en nemen teveel hooi op hun vork
- Blijven langer doorzetten en gaan zo over hun grenzen heen
Het doorzettingsvermogen van extreme perfectionisten is bewonderenswaardig, maar als het leidt tot helemaal niet meer kunnen werken, wordt het gevaarlijk.
Faalangst en uitstelgedrag
Altijd streven naar perfectie kan leiden tot faalangst, oftewel de angst om fouten te maken of om jezelf voor schut te zetten.
Door het perfectionisme vind je eerder dat je iets fout hebt gedaan, zelfs al is het volgens anderen voldoende.
Faalangst leidt tot uitstelgedrag. Als je ergens niet aan begint, kun je het ook niet fout doen. Als je iets niet aflevert, kun je er ook niet op beoordeeld worden.
Een beetje uitstelgedrag is menselijk, maar wie consistent blijft uitstellen, brengt zijn carrière in gevaar.
Slecht samenwerken
Een gezonde perfectionist in het team kan motiverend werken. De zorgvuldigheid waarmee perfectionisten werken zorgt bovendien voor minder opstoppingen en betere communicatie.
Wie te perfectionistisch is, kan ook een rem zetten op de voortgang van het hele team. Dan wordt het een probleem. Niet alleen voor collega’s, maar ook voor jezelf.
Er kunnen twee dingen gebeuren:
- Door faalangst en uitstelgedrag hou je de rest van het team op, omdat je jouw aandeel niet doet
- Je stelt te hoge eisen aan je samenwerkingspartners, waardoor zij zich opgejaagd en negatief beoordeeld voelen
Het eerste kan irritatie opwekken, het tweede werkt op de lange termijn demotiverend.
Bekend staan als overdreven perfectionistisch is slecht voor je reputatie en dus vaak ook voor je relaties op het werk.
Zelfsabotage
We hadden het al over zelfsabotage, maar wat is dat?
Jezelf saboteren kan veel vormen aannemen. Uitstelgedrag en slecht samenwerken zijn vormen van zelfsabotage. Maar ook je werk half aanleveren of weigeren om nieuwe dingen op te pakken horen erbij.
Je gaat er van tevoren al vanuit dat je iets niet goed gaat doen, en daarom ga je het werk vermijden. Sommige mensen willen onbewust voorkomen dat andere mensen te hoge verwachtingen van ze krijgen, en presteren daarom onder hun niveau.
Vaak is dit gedrag niet bewust zo destructief, maar ontstaat het doordat negatieve gedachten het van iemand overnemen. De oorzaak is opnieuw perfectionisme, namelijk een te grote focus op fouten maken.
Ik ben ongezond perfectionistisch, wat kan ik doen?
Als je jezelf herkent in het bovenstaande, wordt het tijd om iets te doen aan je perfectionistische neigingen, voordat het doorslaat naar zelfsabotage.
Dit zijn 3 tips die helpen tegen perfectionisme:
- Focus je op die zaken waar jij controle over hebt
- Accepteer dat andere mensen anders zijn dan jij en ook hun werk anders kunnen invullen
- Onthoud dat je het waarschijnlijk al beter doet dan anderen, omdat je zulke hoge eisen hebt
Het is lastig om je hele mindset in één keer te veranderen, dus je kunt het beste focussen op de dingen die je op dit moment doet. Haal je deadlines en stop met werken als je taken compleet zijn in plaats van wachten totdat ze perfect zijn.
Let erop dat je niet openlijk al je zorgen en onzekerheden uit. Mensen nemen uiteindelijk je twijfels van je over en gaan je onderschatten, omdat je jezelf onderschat. Praat met een coach, psycholoog of een andere vertrouwenspersoon om je gedachten ergens kwijt te kunnen.
Lees ook 11 manieren om zelfverzekerder te worden.
Moet je perfectionisme noemen bij sollicitaties?
Als je wordt gevraagd naar je goede en slechte eigenschappen tijdens een sollicitatiegesprek, kun je perfectionisme noemen.
Je zegt dan eigenlijk dat je geen fouten maakt of dat je geen slechte eigenschappen hebt.
Jezelf perfectionistisch noemen kan echter ook gezien worden als valse bescheidenheid.
Sommige werkgevers willen voorkomen dat medewerkers met een burn-out thuis komen te zitten, dus nemen liever geen perfectionistische mensen aan.
Zoals met de meeste zwakke punten is het daarom slim om je perfectionisme positief te framen.
Geef concrete voorbeelden van hoe het bij jou een positief effect heeft op je prestaties.
Als je laat zien dat je licht perfectionistisch bent, maar ook flexibel kan zijn en relativeringsvermogen hebt, dan heb jij zo die baan te pakken.
GERELATEERD
Eigenaar van sollicitatieplatform beaks.nl waar hij kandidaten helpt met solliciteren, werk en carrière. Lees meer.
